Księga radziecka miasta Kalisza

Tytuł rzeczywisty:

Księga radziecka miasta Kalisza

Tytuł inwentarzowy:

Liber pretorialis civitatis Calisiensis. j.łac., j.pol. (1537-1547)

Tytuł oryginalny:

Liber praetorialis civitatis Calisiensis, qui et annalia seu acta intitulari poterit post attrocissimam et infelicem conflagrationem civitatis eiusdem inceptus, quo tempore civitas ipsa tota, templa omnia, arx, praetorium, et domus omnes ad fundum crematae sunt, vigesima mensis Julii – – anno Domini 1537

Miasto:

Kalisz

Data lokacji:

1253-1268

Uwagi dot. miasta:

Stolica województwa, siedziba sądu grodzkiego i ziemskiego, a także oficjalatu foralnego. Literatura: Dzieje Kalisza. Praca zbiorowa, pod red. Władysława Rusińskiego, Poznań 1997.

Prawo lokacji:

średzkie

Własność:

królewska

Województwo:

województwo kaliskie

Typ wytwórcy:

magistrat

Miejsce przechowywania:

Archiwum Państwowe w Poznaniu

Nazwa zespołu:

Akta miasta Kalisz

Sygantura obecna:

53/4328/0/-/I6

Sygnatura poprzednia:

I 6

Data początkowa:

1537

Data końcowa:

1547

Format:

in folio

Liczba kart:

157

Liczba stron:

314

Język księgi:

łaciński

Wytwórca (instytucja):

rada miejska

Typ ksiąg miejskich:

radziecka

Zawartość księgi:

Sprawy niesporne: przeniesienia własności nieruchomości (kramy kupieckie, parcele, młyn podmiejski, domy, role), zeznania długów, oprawy, kwitacje, zapisy czynszów na nieruchomościach, ustanowienia pełnomocników, poręki (m.in. za opuszczających karcer), wpisy ugód (sprawy majątkowe); sprawy administracyjne i zarządzenia rady (m.in. częste nadania mieszczanom pustych parcel do zagospodarowania po pożarze miasta oraz zobowiązania mieszczan do ich zabudowania w wyznaczonym terminie); zobowiązania uwięzionych osób do niepozywania Kalisza; sprawy sporne (majątkowe, kryminalne); ustanawianie zakładów o zachowanie pokoju między zwaśnionymi mieszczanami. Inne: s. 1 ‒ informacja o utracie tłoków pieczęci miejskich w pożarze: „Eodem tempore in conflagratione civitatis sigilla vetustissima perierunt tria: unum magnum argenteum, alterum mediocre aeneum, tertium vero minus argenteum”; s. 56–57 ‒ zapis o wyborze nowej rady, a następnie ławy („Electio senatus consulatusque civitatis Calissiensis – – per magnificum dominum Nicolaum Jarand castellanum Lanciciensem et surrogatum Calissiensem ex mandato illustris ac magnifici domini Andree a Gorca castellani Posnaniensis et capitanei Maioris Polonie generalis etc. facta – – anno Domini millesimo quingentesimo trigesimo nono”); s. 78 ‒ wybór rady bezpośrednio przez starostę generalnego Wielkopolski (1540); s. 118 ‒ jak poprzednio (1541); s. 204 ‒ procedura jak w 1539, 1543; s. 121, 127, 156–157, 218–219 [= k. 61v, 64v, 79–79v, 110–110v] ‒ statuty rady miasta Kalisza (wydane przez W. Maisla, zob. odniesienia); s. 136–139 ‒ statut władz miejskich Kalisza w sprawie zachowania pokoju i regulacji stosunków z Żydami, opis pogromu z 1542; s. 148–149 ‒ uwolnienie z karceru niemieszczanina oskarżonego o podżeganie przeciw Żydom (por. T. Jurek, Żydzi w późnośredniowiecznym Kaliszu, „Rocznik Kaliski” 1992/1993: t. 24, s. 44–45); s. 167 ‒ zaraza w Kaliszu (koniec 1542; „pestis in Calisch, sed non admodum severa”); s. 169–170 [= k. 85v–86] ‒ statut rady miasta Kalisza dla cechu bednarzy (wydany przez W. Maisla, zob. odniesienia); s. 191 ‒ oblata dokumentu króla Zygmunta [Starego] z datą Kraków, 4.02.1543, w sprawie komór celnych; s. 192–194 ‒ taksa ceł w komorze kaliskiej; s. 223–225 ‒ oblata dokumentu królewskiego z datą Piotrków, 13.03.1544 (uniwersał poborowy); s. 226–227 ‒ oblata dokumentu królewskiego w sprawie poboru z datą jak poprzednio; s. 243–244 ‒ oblata dokumentu królewskiego z datą Piotrków, 30.03.1544 (przywilej dla czapników); s. 195–195 ‒ oblata dokumentu Andrzeja Górki kasztelana poznańskiego i starosty generalnego Wielkopolski z datą Poznań 14.09.1543; s. 253–254 ‒ jak poprzednio z datą Poznań 13.09.1544; s. 199–204 ‒ kopie 4 przywilejów władz miasta Kalisza dla młynarzy z 1543; s. 256–257, 262 ‒ kopie 2 kolejnych przywilejów z 1544; s. 205 ‒ list żelazny; s. 209–210 ‒ kopia prezenty rady miasta Kalisza na kościół parafialny św. Mikołaja w Kaliszu skierowanej do arcybiskupa gnieźnieńskiego; s. 221 ‒ członkowie cechu szewców oskarżają kompana Stanisława Makówkę, że ten jest niegodny wykonywać wspomniane rzemiosło, ponieważ zabił psa; rada miejska uznaje go za szacownego i godnego rzemiosła szewskiego, gdyż stało się to, gdy Stanisław bronił zaatakowaną staruszkę; s. 233–237 ‒ dwa przywileje władz miasta Kalisza dla konwentu św. Stanisława w Kaliszu z 1544; s. 251–253 ‒ oblaty 2 dokumentów rady miasta Kalisza dla mieszczan z 1545.

Uwagi:

Oprawa renesansowa skórzana (podniszczona), stan bloku bardzo dobry.

Odniesienia:

Edycja fragmentów (statuty uchwalane przez radę): Statuty miasta Kalisza z XVI–XVIII wieku, zebrał i oprac. W. Maisel, „Rocznik Kaliski” 1972: t. 5, s. 210–213 (nr 30–34); Statuty cechów kaliskich, cz. 2. Cechy wielobranżowe, zebrał i oprac. W. Maisel, „Rocznik Kaliski” 1977: t. 10, s. 263 (nr 27). Indeks powiązany ze skanem księgi: Najstarsze księgi miejskie Kalisza z lat 1537–1556, red. U. Sowina, oprac. W. Lis, Instytut Historii PAN 2022, <https://atlasfontium.pl/ksiegi-miejskie-kalisza/>.

Autor wpisu:

Adam Kozak